Του Αλέξανδρου Ζαχιώτη
Στο βιβλίο τους «Το καινούργιο πνεύμα του καπιταλισμού», οι Luc Boltanski και Eve Chiapello μιλάνε για το πώς ο νεοφιλελευθερισμός κατάφερε να κερδίσει μεγάλο κομμάτι της ιδεολογικής του ηγεμονίας, οικειοποιούμενος αιτήματα των κινημάτων στα τέλη της δεκαετίας του ‘60, κι ενσωματώνοντάς τα σ’ ένα νέο υπόδειγμα για την οργάνωση της εργασίας και των κοινωνικών σχέσεων [1].
Τα αιτήματα αυτά αφορούσαν αυτό που οι συγγραφείς ονομάζουν «καλλιτεχνική κριτική» (artistic critique), προκειμένου να τα διαχωρίσουν από την «κοινωνική κριτική» (social critique), που ήταν η άλλη όψη των δυναμικών ταξικών αγώνων της περιόδου, σε διεθνές επίπεδο.
Η μεν κοινωνική κριτική αφορούσε τις κινητοποιήσεις των εργατών –ειδικά των μισθωτών σε παραδοσιακούς τομείς–, οι οποίοι «μιλούσαν τη γλώσσα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, του «αγώνα κατά της κυβέρνησης και των μονοπωλίων», και της καταγγελίας του εγωισμού της «ολιγαρχίας» που «καταχράται τους καρπούς της προόδου».
Η καλλιτεχνική κριτική, από την άλλη, χαρακτήριζε περισσότερο, ιδίως στη Γαλλία, το κίνημα των φοιτητών και των νέων αποφοίτων-επιστημόνων, οι οποίοι «έβλεπαν τις συνθήκες να χειροτερεύουν γι’ αυτούς και την προσδοκία για ανεξάρτητες, δημιουργικές δουλειές να χάνεται», ανοίγοντας αφενός θέματα που αφορούσαν «την απογοήτευση, τη μη αυθεντικότητα, τη «φτώχια της καθημερινής ζωής», την απανθρωποίηση του κόσμου εξαιτίας της τεχνικής και της τεχνοκρατίας» κι αφετέρου θέματα που αφορούσαν «την απώλεια της αυτονομίας, την έλλειψη δημιουργικότητας και τις διάφορες μορφές καταπίεσης στο σύγχρονο κόσμο».
Ο νεοφιλελευθερισμός, λοιπόν, κατάφερε να εδραιωθεί, μεταξύ άλλων βέβαια, παρουσιάζοντας την εργασιακή ευελιξία σα μορφή υπέρβασης των δυσβάσταχτων και δυσλειτουργικών ιεραρχικών δομών και τις νέες μορφές οργάνωσης του μάνατζμεντ –δουλειά σε ομάδες εργασίας και αυτοέλεγχος– σαν ό,τι πιο κοντινό στην αυτοδιαχείριση και την αυτοοργάνωση.
Γιατί τα γράφουμε όλ’ αυτά; Απλά γιατί μας τα θύμισαν τα σλόγκαν του «Κινήματος Αλλαγής», του νέου κόμματος του Γιώργου Παπανδρέου. Θα αναρωτηθεί κανείς, γιατί να κάτσουμε να ασχοληθούμε με τις αναρχικές φαντασιώσεις του ΓΑΠ για «άμεση δημοκρατία, αυτοοργάνωση, αντιεξουσία» και άλλα τέτοια, ακόμα κι αν ο ίδιος μας είχε συνηθίσει και παλιότερα, το 2009, σε μια τέτοια ρητορική (ποιός μπορεί να ξεχάσει τους «αντιεξουσιαστές στην εξουσία»), με μεγαλύτερη σαφώς επιτυχία απ’ ό,τι σήμερα;
Ο λόγος να ασχοληθεί κανείς με αυτό –άλλα και με σχηματισμούς όπως το Ποτάμι, που επιδιώκουν να παίξουν με την ίδια ρητορική– είναι για να φωτίσει την τεράστια αντίθεση ανάμεσα σε αυτούς και την Αριστερά, αντίθεση χαρακτηριστική πλέον της ιστορικής περιόδου που διανύουμε.
Διότι αυτό που παρήχθη στην ελληνική κοινωνία, μέσα από τη σκληρή λιτότητα και τους μεγαλειώδεις αγώνες που πυροδότησε αυτά τα έξι χρόνια, είναι ακριβώς μια εκ νέου συνάρθρωση της κοινωνικής και της καλλιτεχνικής κριτικής –χαρακτηριστική των επαναστατικών κινημάτων στα τέλη του 19ου αιώνα και στο πρώτο μισό του 20ου, για να επιστρέψουμε στους συγγραφείς–, που έφερε ως πολιτική της έκφραση την Αριστερά στο προσκήνιο και στον προθάλαμο, τώρα, της κυβερνητικής εξουσίας.
Αυτή η συνάρθρωση είναι που φωτίζει και τον καθαρά οπισθοδρομικό χαρακτήρα αυτής της δήθεν ανανεωμένης Κεντροαριστεράς, που πασχίζει να κομίσει το «νέο». Το «νέο» έχει ήδη παραχθεί: έχει ορίσει ως τόπο των διεργασιών του την Αριστερά και ως υποκείμενά του τον κόσμο της εργασίας, των κινημάτων, τη νεολαία. Κατά τ’ άλλα, ζούμε σ’ έναν κόσμο μεταμοντέρνο: γιατί να μην έχει κι ο Παπανδρέου το δικαίωμα στην επάνασταση;
_____________
Σημείωση
The New Spirit of Capitalism, εκδόσεις Verso. Τα όποια αποσπάσματα (μέσα σε εισαγωγικά) προέρχονται από τη μετάφραση κομματιών του βιβλίου που δημοσιεύθηκε στο τέταρτο τεύχος του περιοδικού «Κόκκινες Σελίδες» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις της Λέσχης Κατασκόπων του 21ου αιώνα.
Από το RedNotebook
Στο βιβλίο τους «Το καινούργιο πνεύμα του καπιταλισμού», οι Luc Boltanski και Eve Chiapello μιλάνε για το πώς ο νεοφιλελευθερισμός κατάφερε να κερδίσει μεγάλο κομμάτι της ιδεολογικής του ηγεμονίας, οικειοποιούμενος αιτήματα των κινημάτων στα τέλη της δεκαετίας του ‘60, κι ενσωματώνοντάς τα σ’ ένα νέο υπόδειγμα για την οργάνωση της εργασίας και των κοινωνικών σχέσεων [1].
Τα αιτήματα αυτά αφορούσαν αυτό που οι συγγραφείς ονομάζουν «καλλιτεχνική κριτική» (artistic critique), προκειμένου να τα διαχωρίσουν από την «κοινωνική κριτική» (social critique), που ήταν η άλλη όψη των δυναμικών ταξικών αγώνων της περιόδου, σε διεθνές επίπεδο.
Η μεν κοινωνική κριτική αφορούσε τις κινητοποιήσεις των εργατών –ειδικά των μισθωτών σε παραδοσιακούς τομείς–, οι οποίοι «μιλούσαν τη γλώσσα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, του «αγώνα κατά της κυβέρνησης και των μονοπωλίων», και της καταγγελίας του εγωισμού της «ολιγαρχίας» που «καταχράται τους καρπούς της προόδου».
Η καλλιτεχνική κριτική, από την άλλη, χαρακτήριζε περισσότερο, ιδίως στη Γαλλία, το κίνημα των φοιτητών και των νέων αποφοίτων-επιστημόνων, οι οποίοι «έβλεπαν τις συνθήκες να χειροτερεύουν γι’ αυτούς και την προσδοκία για ανεξάρτητες, δημιουργικές δουλειές να χάνεται», ανοίγοντας αφενός θέματα που αφορούσαν «την απογοήτευση, τη μη αυθεντικότητα, τη «φτώχια της καθημερινής ζωής», την απανθρωποίηση του κόσμου εξαιτίας της τεχνικής και της τεχνοκρατίας» κι αφετέρου θέματα που αφορούσαν «την απώλεια της αυτονομίας, την έλλειψη δημιουργικότητας και τις διάφορες μορφές καταπίεσης στο σύγχρονο κόσμο».
Ο νεοφιλελευθερισμός, λοιπόν, κατάφερε να εδραιωθεί, μεταξύ άλλων βέβαια, παρουσιάζοντας την εργασιακή ευελιξία σα μορφή υπέρβασης των δυσβάσταχτων και δυσλειτουργικών ιεραρχικών δομών και τις νέες μορφές οργάνωσης του μάνατζμεντ –δουλειά σε ομάδες εργασίας και αυτοέλεγχος– σαν ό,τι πιο κοντινό στην αυτοδιαχείριση και την αυτοοργάνωση.
Γιατί τα γράφουμε όλ’ αυτά; Απλά γιατί μας τα θύμισαν τα σλόγκαν του «Κινήματος Αλλαγής», του νέου κόμματος του Γιώργου Παπανδρέου. Θα αναρωτηθεί κανείς, γιατί να κάτσουμε να ασχοληθούμε με τις αναρχικές φαντασιώσεις του ΓΑΠ για «άμεση δημοκρατία, αυτοοργάνωση, αντιεξουσία» και άλλα τέτοια, ακόμα κι αν ο ίδιος μας είχε συνηθίσει και παλιότερα, το 2009, σε μια τέτοια ρητορική (ποιός μπορεί να ξεχάσει τους «αντιεξουσιαστές στην εξουσία»), με μεγαλύτερη σαφώς επιτυχία απ’ ό,τι σήμερα;
Ο λόγος να ασχοληθεί κανείς με αυτό –άλλα και με σχηματισμούς όπως το Ποτάμι, που επιδιώκουν να παίξουν με την ίδια ρητορική– είναι για να φωτίσει την τεράστια αντίθεση ανάμεσα σε αυτούς και την Αριστερά, αντίθεση χαρακτηριστική πλέον της ιστορικής περιόδου που διανύουμε.
Διότι αυτό που παρήχθη στην ελληνική κοινωνία, μέσα από τη σκληρή λιτότητα και τους μεγαλειώδεις αγώνες που πυροδότησε αυτά τα έξι χρόνια, είναι ακριβώς μια εκ νέου συνάρθρωση της κοινωνικής και της καλλιτεχνικής κριτικής –χαρακτηριστική των επαναστατικών κινημάτων στα τέλη του 19ου αιώνα και στο πρώτο μισό του 20ου, για να επιστρέψουμε στους συγγραφείς–, που έφερε ως πολιτική της έκφραση την Αριστερά στο προσκήνιο και στον προθάλαμο, τώρα, της κυβερνητικής εξουσίας.
Αυτή η συνάρθρωση είναι που φωτίζει και τον καθαρά οπισθοδρομικό χαρακτήρα αυτής της δήθεν ανανεωμένης Κεντροαριστεράς, που πασχίζει να κομίσει το «νέο». Το «νέο» έχει ήδη παραχθεί: έχει ορίσει ως τόπο των διεργασιών του την Αριστερά και ως υποκείμενά του τον κόσμο της εργασίας, των κινημάτων, τη νεολαία. Κατά τ’ άλλα, ζούμε σ’ έναν κόσμο μεταμοντέρνο: γιατί να μην έχει κι ο Παπανδρέου το δικαίωμα στην επάνασταση;
_____________
Σημείωση
The New Spirit of Capitalism, εκδόσεις Verso. Τα όποια αποσπάσματα (μέσα σε εισαγωγικά) προέρχονται από τη μετάφραση κομματιών του βιβλίου που δημοσιεύθηκε στο τέταρτο τεύχος του περιοδικού «Κόκκινες Σελίδες» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις της Λέσχης Κατασκόπων του 21ου αιώνα.
Από το RedNotebook
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου