Κατέ Καζάντη
Ας μην μεμψιμοιρεί κανείς με το γεγονός ότι η εν Χριστώ αδελφή, Νίκη Κεραμέως, έλαβε την απόφαση να καταργήσει την αργία -μήτηρ πάσης κακίας εξάλλου- της εορτής των Τριών Ιεραρχών και να διαθέσει την ημέρα στη διαπαιδαγώγηση των Ελληνοπαίδων, κατά τα πρότυπα των Άγιων Πατέρων. Και ας μην μένει σε τεχνικές ανθυπολεπτομέρειες, τύπου πώς ακριβώς σκέφτεται να εφαρμόσει ένα τέτοιο ωρολόγιο πρόγραμμα σε ανεξίθρησκα περιβάλλοντα, τι θα κάνει με το δικαίωμα απαλλαγής των μαθητών και των δασκάλων από την κατήχηση κ.ο.κ. Ας μείνει στην ουσία της θεάρεστου πράξεως και ας στοχαστεί επ’ αφορμής του υποδείγματος των Καππαδόκων.
Το πρώτο σπουδαίο που διδάσκει, λοιπόν, η ιστορία του 4ου μ.Χ. αιώνα, είναι πως και τότε η εκπαίδευση, η ανέλιξη σε αξιώματα, εκκλησιαστικά και άλλα, η αριστεία που θα λέγαμε και στις μέρες μας, είναι μια υπόθεση, και τότε όπως και σήμερα, βαθιά ταξική. Του Βασιλείου Κασαρείας, ας πούμε, ο πατέρας ήταν καθηγητής ρητορικής. Η δε μάνα του, η Εμμέλεια, κόρη καλής οικογενείας Ρωμαίων αξιωματούχων, που έγιναν χριστιανοί, και δυο από τα αδέλφια του επίσης επίσκοποι (Γρηγόριος Νύσσης, Πέτρος Σεβαστείας). Του Γρηγόριου του Θεολόγου πάλι ο πατέρας ήταν πλουσιότατος γαιοκτήμονας -αν και Υψιστάριος αιρετικός, που όμως τον έβαλε στον ίσιο δρόμο η Νόννα, η γυναίκα του. Του δε Ιωάννη του Χρυσόστομου οι γονείς ήταν ο στρατηγός Σεκούνδος. Μητέρα του η Ανθούσα, επίσης μορφωμένη και από καταγωγή, γνωστή στους κύκλους της εποχής της.
Και οι τρεις σπούδασαν στα καλύτερα. Πέρασαν από την πασίγνωστη σχολή του, ειδωλολάτρη μεν σπουδαίου ρήτορα δε, Λιβάνιου, και τη σχολή της Αντιόχειας και, εννοείται, ενεπλάκησαν με τις συστημικές εξουσίες αναλαμβάνοντας τα αξιώματα για τα οποία τους προόριζε η καταγωγή τους. Η τελεολογία της τάξης τους έκανε επίσκοπο, στα Σάσιμα, και τον Γρηγόριο κι ας μην το ήθελε, κι ας τσακώθηκε με τον Βασίλειο γι’ αυτό. “Μέγιστη πράξις εστιν η απραξία”, έλεγε ο Ναζιανζηνός, ποιητής γαρ, άλλα επίτασσε όμως η αριστεία της εποχής.
Κι επειδή, όπως έλεγε ο Χρυσόστομος, “...ποιώμεν δε αυτόν (τον υιόν) και πραγμάτων άπτεσθαι πολιτικών...”, διαπαιδαγωγούμε δηλαδή τα χριστιανόπουλα να ασχολούνται και με την πολιτική, η κοινωνικοπολιτική δράση των ιεραρχών δεν ήταν αμελητέα. Τον πιο δραστήριο από τους τρεις, τον Βασίλειο, τον απασχόλησε εντόνως το ζήτημα του πλούτου όπως επίσης, ως άλλος προάγγελος της ιδέας της αλλοτρίωσης του Μαρξ, και το ζήτημα της εργασίας.
Θεωρεί την υπερσυγκέντρωση απαξία: «ελεών πτωχόν δανείζει Θεόν», έλεγε, απαιτώντας από τους πλούσιους να συμπεριφέρονται ως «οικονόμοι», διαχειριστές του πλούτου και όχι ιδιοκτήτες του. Πλεονέκτες, εκμεταλλευτές ανθρώπων, τοκογλύφοι -βλέπε τραπεζίτες της εποχής - στηλιτεύονται έντονα. Για τον Βασίλειο, η άνιση κατανομή του πλούτου είναι αιτία κοινωνικής ανατροπής, βλέπε επανάστασης, η δε συσσώρευση της ύλης αιτία της ηθικής εξαχρείωσης του ανθρώπου. Συνδέει δε σαφώς την ευημερία της κοινωνίας με τον τρόπο της κατανομής της εργασίας και των αγαθών της. Πρότυπό του, η μοναστική κομμούνα, με κοινοκτημοσύνη των αγαθών.
Σε ένα περιβάλλον με βαθιές οικονομικές ανισότητες και με το φοβερό λιμό του 367 μ.Χ. να αποδεκατίζει τους πληβείους, ο Βασίλειος αντέταξε κοινωνικό έργο μάλλον πρωτοφανές στο τότε γνωστό κόσμο: την κατασκευή και τη λειτουργία της Βασιλειάδας, ενός συγκροτήματος ιδρυμάτων κοινωνικής πρόνοιας, το οποίο δημιουργήθηκε περίπου με ανακατανομή του διαθέσιμου πλούτου. «Παρά μεν ανθρώποις τη φύσει δούλος ουδείς», διακήρυξε επίσης, και απελευθέρωσε τους δούλους της οικογένειάς του. Όχι ότι υπήρξε κοινωνικός επαναστάτης, με την τρέχουσα τουλάχιστον έννοια, ούτε επεξεργάστηκε καμιά θεωρία υπονομευτική του συστήματος. Αντιτάχθηκε, όμως, όπως μπορούσε, στο κατεστημένο της εποχής του, παρ’ ότι εν πολλοίς υπήρξε μέρος του.
Αυτοί, λοιπόν, οι τρεις διανοούμενοι, πλούσιοι που κινήθηκαν ενάντια στον πλούτο, στο όριο της αποστασίας από την τάξη τους, συστημικοί που κατά περίπτωση αμφισβητούσαν το σύστημα, δεν μοιάζουν και πολύ με τα ανθρωπολογικά υποδείγματα της Δεξιάς του Κυρίου. Ούτε έχουν καμιά σχέση με τους πολύφερνους μεγαλοϊδιοκτήτες της σημερινής ιεραρχίας της Εκκλησίας, που εκπροσωπούν το κεφάλαιο και μόνο. Αν διδαχτεί σωστά η παρακαταθήκη τους, η υπενθύμιση της φιλοσοφίας και της κοινωνικοπολιτικής τους δράσης αποτελεί για το πολιτικοεκκλησιαστικό κατεστημένο μια μάλλον επικίνδυνη υπόθεση.
Πηγή: artinews.gr
Κατέ Καζάντη: Σχετικά με τον Συντάκτη
Ας μην μεμψιμοιρεί κανείς με το γεγονός ότι η εν Χριστώ αδελφή, Νίκη Κεραμέως, έλαβε την απόφαση να καταργήσει την αργία -μήτηρ πάσης κακίας εξάλλου- της εορτής των Τριών Ιεραρχών και να διαθέσει την ημέρα στη διαπαιδαγώγηση των Ελληνοπαίδων, κατά τα πρότυπα των Άγιων Πατέρων. Και ας μην μένει σε τεχνικές ανθυπολεπτομέρειες, τύπου πώς ακριβώς σκέφτεται να εφαρμόσει ένα τέτοιο ωρολόγιο πρόγραμμα σε ανεξίθρησκα περιβάλλοντα, τι θα κάνει με το δικαίωμα απαλλαγής των μαθητών και των δασκάλων από την κατήχηση κ.ο.κ. Ας μείνει στην ουσία της θεάρεστου πράξεως και ας στοχαστεί επ’ αφορμής του υποδείγματος των Καππαδόκων.
Το πρώτο σπουδαίο που διδάσκει, λοιπόν, η ιστορία του 4ου μ.Χ. αιώνα, είναι πως και τότε η εκπαίδευση, η ανέλιξη σε αξιώματα, εκκλησιαστικά και άλλα, η αριστεία που θα λέγαμε και στις μέρες μας, είναι μια υπόθεση, και τότε όπως και σήμερα, βαθιά ταξική. Του Βασιλείου Κασαρείας, ας πούμε, ο πατέρας ήταν καθηγητής ρητορικής. Η δε μάνα του, η Εμμέλεια, κόρη καλής οικογενείας Ρωμαίων αξιωματούχων, που έγιναν χριστιανοί, και δυο από τα αδέλφια του επίσης επίσκοποι (Γρηγόριος Νύσσης, Πέτρος Σεβαστείας). Του Γρηγόριου του Θεολόγου πάλι ο πατέρας ήταν πλουσιότατος γαιοκτήμονας -αν και Υψιστάριος αιρετικός, που όμως τον έβαλε στον ίσιο δρόμο η Νόννα, η γυναίκα του. Του δε Ιωάννη του Χρυσόστομου οι γονείς ήταν ο στρατηγός Σεκούνδος. Μητέρα του η Ανθούσα, επίσης μορφωμένη και από καταγωγή, γνωστή στους κύκλους της εποχής της.
Και οι τρεις σπούδασαν στα καλύτερα. Πέρασαν από την πασίγνωστη σχολή του, ειδωλολάτρη μεν σπουδαίου ρήτορα δε, Λιβάνιου, και τη σχολή της Αντιόχειας και, εννοείται, ενεπλάκησαν με τις συστημικές εξουσίες αναλαμβάνοντας τα αξιώματα για τα οποία τους προόριζε η καταγωγή τους. Η τελεολογία της τάξης τους έκανε επίσκοπο, στα Σάσιμα, και τον Γρηγόριο κι ας μην το ήθελε, κι ας τσακώθηκε με τον Βασίλειο γι’ αυτό. “Μέγιστη πράξις εστιν η απραξία”, έλεγε ο Ναζιανζηνός, ποιητής γαρ, άλλα επίτασσε όμως η αριστεία της εποχής.
Κι επειδή, όπως έλεγε ο Χρυσόστομος, “...ποιώμεν δε αυτόν (τον υιόν) και πραγμάτων άπτεσθαι πολιτικών...”, διαπαιδαγωγούμε δηλαδή τα χριστιανόπουλα να ασχολούνται και με την πολιτική, η κοινωνικοπολιτική δράση των ιεραρχών δεν ήταν αμελητέα. Τον πιο δραστήριο από τους τρεις, τον Βασίλειο, τον απασχόλησε εντόνως το ζήτημα του πλούτου όπως επίσης, ως άλλος προάγγελος της ιδέας της αλλοτρίωσης του Μαρξ, και το ζήτημα της εργασίας.
Θεωρεί την υπερσυγκέντρωση απαξία: «ελεών πτωχόν δανείζει Θεόν», έλεγε, απαιτώντας από τους πλούσιους να συμπεριφέρονται ως «οικονόμοι», διαχειριστές του πλούτου και όχι ιδιοκτήτες του. Πλεονέκτες, εκμεταλλευτές ανθρώπων, τοκογλύφοι -βλέπε τραπεζίτες της εποχής - στηλιτεύονται έντονα. Για τον Βασίλειο, η άνιση κατανομή του πλούτου είναι αιτία κοινωνικής ανατροπής, βλέπε επανάστασης, η δε συσσώρευση της ύλης αιτία της ηθικής εξαχρείωσης του ανθρώπου. Συνδέει δε σαφώς την ευημερία της κοινωνίας με τον τρόπο της κατανομής της εργασίας και των αγαθών της. Πρότυπό του, η μοναστική κομμούνα, με κοινοκτημοσύνη των αγαθών.
Σε ένα περιβάλλον με βαθιές οικονομικές ανισότητες και με το φοβερό λιμό του 367 μ.Χ. να αποδεκατίζει τους πληβείους, ο Βασίλειος αντέταξε κοινωνικό έργο μάλλον πρωτοφανές στο τότε γνωστό κόσμο: την κατασκευή και τη λειτουργία της Βασιλειάδας, ενός συγκροτήματος ιδρυμάτων κοινωνικής πρόνοιας, το οποίο δημιουργήθηκε περίπου με ανακατανομή του διαθέσιμου πλούτου. «Παρά μεν ανθρώποις τη φύσει δούλος ουδείς», διακήρυξε επίσης, και απελευθέρωσε τους δούλους της οικογένειάς του. Όχι ότι υπήρξε κοινωνικός επαναστάτης, με την τρέχουσα τουλάχιστον έννοια, ούτε επεξεργάστηκε καμιά θεωρία υπονομευτική του συστήματος. Αντιτάχθηκε, όμως, όπως μπορούσε, στο κατεστημένο της εποχής του, παρ’ ότι εν πολλοίς υπήρξε μέρος του.
Αυτοί, λοιπόν, οι τρεις διανοούμενοι, πλούσιοι που κινήθηκαν ενάντια στον πλούτο, στο όριο της αποστασίας από την τάξη τους, συστημικοί που κατά περίπτωση αμφισβητούσαν το σύστημα, δεν μοιάζουν και πολύ με τα ανθρωπολογικά υποδείγματα της Δεξιάς του Κυρίου. Ούτε έχουν καμιά σχέση με τους πολύφερνους μεγαλοϊδιοκτήτες της σημερινής ιεραρχίας της Εκκλησίας, που εκπροσωπούν το κεφάλαιο και μόνο. Αν διδαχτεί σωστά η παρακαταθήκη τους, η υπενθύμιση της φιλοσοφίας και της κοινωνικοπολιτικής τους δράσης αποτελεί για το πολιτικοεκκλησιαστικό κατεστημένο μια μάλλον επικίνδυνη υπόθεση.
Πηγή: artinews.gr
Κατέ Καζάντη: Σχετικά με τον Συντάκτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου