Τρίτη 23 Νοεμβρίου 2021

Άλκης Αλκαίος: Ο αθόρυβος ποιητής των ηχηρών στίχων

Σταυρούλα Γιώτη


Ο Άλκης Αλκαίος είναι ένα ολόκληρο κεφάλαιο στην σύγχρονη ποίηση. Είναι ο πιο τραγουδημένος ποιητής των ημερών μας. Όλοι μας τραγουδάμε τους στίχους του κι αφηνόμαστε στο όνειρο, που τίποτα δεν θα ήταν χωρίς μικρές νοθείες. Ο Άλκης Αλκαίος έχει ερμηνευθεί μοναδικά από τους πιο αξιόλογους εκπροσώπους του ελληνικού τραγουδιού. Κάθε στιχουργικό του δημιούργημα είναι μια έκρηξη που εκτοξεύει αλήθειες και συναισθήματα. Ο τρόπος κι ο χρόνος που πέρασε απ’ αυτή την ζωή ο ποιητής, μοιάζει να είναι συμφωνημένη πράξη. Μια εντολή για να ειπωθούν κάπως όλα όσα μας έχει πει με τα ποιήματά του.

Ο Αλκαίος και η ζωή του

Ο Άλκης Αλκαίος γεννήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 1949. Το πραγματικό του όνομα ήταν Βαγγέλης Λιάρος. Η πόλη που δήλωνε ως πατρίδα του ήταν η Πάργα, αν και καταγόταν από την Κοκκινιά Θεσπρωτίας, ένα μικρό χωριό κοντά στα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Τελειώνοντας το γυμνάσιο στην Πάργα, σπούδασε στη Νομική Σχολή Αθηνών. Τα φοιτητικά του χρόνια τα έζησε στην περίοδο της Χούντας. Η αντιστασιακή του δράση και η εμπλοκή του στην πρώτη απόπειρα δραπέτευσης του Αλέκου Παναγούλη από την φυλακή, οδήγησαν στην σύλληψή του από το καθεστώς της δικτατορίας. Φυλακίστηκε και βασανίστηκε άγρια. Οι ακραίοι βασανισμοί του δημιούργησαν σοβαρότατα προβλήματα υγείας.

«….Την Πάργα άλλωστε “περιέχουν” όλα μου τα τραγούδια κι ας είναι μόνο ένα απ’ αυτά που την αναφέρει ρητά: Είναι η “Άνοιξη της Πάργας” Γιατί επί 45 χρόνια απ’ αυτήν φεύγω και σ’ αυτήν επιστρέφω κάθε καλοκαίρι. Γιατί η Πάργα μας είναι η νιότη μου, ο έρωτάς μου, το ταξίδι μου και η Ιθάκη μου».

Η απομόνωση και ο θάνατος

Τα νευρολογικά και κινητικά προβλήματα που του άφησαν τα βασανιστήρια αλλά κι ένα αυτοάνοσο νόσημα ήταν το βαρύ φορτίο της ζωής του. Η δύσκολη καθημερινότητα και η αξιοπρέπεια του τον ανάγκασαν να ζει σε απομόνωση, είτε στην Αθήνα είτε στην Πάργα. Δεν του άρεσε να τον λυπούνται ή να ζητούν εξηγήσεις για την κατάστασή του. Δεν ήθελε να συζητάει γι’ αυτό. Η επαφή του κι η επικοινωνία με τον έξω κόσμο ήταν οι στίχοι του. Στίχοι που διαβάζοντας τους ή τραγουδώντας τους, είναι σίγουρος κανείς πως ο ποιητής ζούσε και αφουγκραζόταν την κάθε στιγμή της σύγχρονης πραγματικότητας. Οι δημόσιες εμφανίσεις και οι φωτογραφίες του είναι ελάχιστες. Ακόμα και με τους συνεργάτες επικοινωνούσε είτε τηλεφωνικά είτε με αλληλογραφία. Μόνιμη συντροφιά και πολύτιμη παρουσία ο πατέρας του, που τον φρόντιζε ως το άδικο τέλος. Ο Άλκης Αλκαίος έφυγε από τη ζωή στις 10 Δεκέμβρη του 2012 από καρκίνο.

Η ποίηση και η στιχουργία

Ο Άλκης Αλκαίος διαβάζει τους ποιητές κι εμπνέεται απ’ αυτούς. Μαθητής ακόμη στο γυμνάσιο έδωσε στην Πάργα μια διάλεξη για τον Κώστα Καρυωτάκη. Διάλεξη που αργότερα έγινε βιβλίο με τίτλο «Κώστας Καρυωτάκης: Ο ποιητής που αγαπήθηκε και μισήθηκε». Το 1977, ο Θάνος Μικρούτσικος θα διαβάσει ένα ποίημα του Αλκαίου, δημοσιευμένο στον Ριζοσπάστη. Ο συνθέτης μελοποιεί το ποίημα κι όλα παίρνουν τον σωστό δρόμο. Έτσι, την επόμενη χρονιά ο «Φλεβάρης του 1848» θα συμπεριληφθεί στον δίσκο «Τα τραγούδια της λευτεριάς». Το 1980, ο Μικρούτσικος θα μελοποιήσει άλλο ένα ποίημά του, τη «Μπαλάντα ενός φιλήσυχου» για τον δίσκο «Δελτίο Καιρού» της Μαρίας Δημητριάδη. Η πρώτη ολοκληρωμένη δουλειά του Άλκη Αλκαίου είναι ο δίσκος «Εμπάργκο» σε ποίηση του ίδιου και σε μουσική του Θάνου Μικρούτσικου, που κυκλοφορεί το 1982. Τραγούδια από το «Εμπάργκο» όπως η «Γαμμαγραφία», η «Πιρόγα», «Το Κακόηθες μελάνωμα», ή το «Μεταμεσονύκτιο» είναι το ισχυρό αποτύπωμα του ποιητή στη ποίηση και στην στιχουργική.

Εμπάργκο- Ποιήματα

Διαβάζοντας ή ακούγοντας τους στίχους του Άλκη Αλκαίου σκέφτεται κανείς πως πρόκειται για τραγούδια ερωτικά. Όμως, την ίδια στιγμή μέσα στις λέξεις και στα νοήματα ξεκάθαρα υπάρχει τόσο ο κοινωνικός όσο και ο πολιτικός προβληματισμός. Αυτά αποτελούν τα θεμελιώδη ζητήματα του ανθρώπου όπως ο έρωτας, ο θάνατος, η αδικία, ο αγώνας. Ωστόσο, στην ποίηση του Αλκαίου ξεπροβάλλουν παρέα στο ίδιο τραγούδι, στην ίδια λέξη. Η «Πιρόγα» για παράδειγμα είναι ένα τραγούδι που ναι, μιλάει για μια αγάπη. Αλλά μιλάει ίσως την ίδια στιγμή και για ιστορικά ή κοινωνικά κατασταλάγματα που για τον κάθε έναν έχουν ιδιαίτερη σημασία ή ερμηνεία. Στην «Γαμμαγραφία» πάλι, η ποίηση κι η ιστορία είναι ένα σύμπαν κοινό, ενώ οι στίχοι μας βάζουν σε διάλογο με ήρωες κι επαναστάτες.

Το 1983, εκδίδεται η μοναδική ποιητική συλλογή του Άλκη Αλκαίου με τίτλο «Εμπάργκο – Ποιήματα», από τις εκδόσεις ΕΤ.ΕΝ.Μ του Θάνου Μικρούτσικου. Στην συλλογή υπάρχουν όλα τα ποιήματα του δίσκου, καθώς και άλλα πολύ σπουδαία. Εκεί, βρίσκεται και το «Πρωινό τσιγάρο». Το τελευταίο ταξίδεψε μέχρι την Ρωσία για να το δει ο Μάνος Λοΐζος. Όμως, ο τελευταίος δεν κατάφερε να το μελοποιήσει, καθώς τον πρόλαβε ο θάνατος. Μελοποιήθηκε έπειτα από τον Νότη Μαυρουδή και αφιερώθηκε, από τον ποιητή, στον Μάνο Λοΐζο.

Οι σπουδαίες συνεργασίες

Ο Άλκης Αλκαίος θα συνεργαστεί πάλι με τον στενό συνεργάτη και φίλο του Θάνο Μικρούτσικο. Ο δίσκος «Στου αιώνα την παράγκα» θα κυκλοφορήσει το 1996. Τραγούδια όπως η «Ρόζα», «Πάντα γελαστοί», «Πατησίων και παραμυθιού γωνία», «Λούνα παρκ», «Μια παλιά φωτογραφία», «Σαν πλανόδιο τσίρκο» ερμηνεύονται μοναδικά από τον Δημήτρη Μητροπάνο και περνούν στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού. Συμμετέχει σε δίσκους του Σωκράτη Μάλαμα ((«Αύριο», «13000 μέρες», «Ο φύλακας κι ο βασιλιάς», «Πέρασμα», «Ένα») αλλά και του Θάνου Μικρούτσικου. Το 1999, στίχους του θα ερμηνεύσει και πάλι ο Δημήτρης Μητροπάνος σε μουσική του Μάριου Τόκα στον δίσκο «Εντελβάις». Ένας εξαιρετικά επιτυχημένος δίσκος σε στίχους αποκλειστικά δικούς του με τραγούδια όπως «Ανεπίδοτο», «Κιφ», «Εντελβάις», «Μ’ ένα τσιγάρο σέρτικο» κ.α.

Γι’ άλλη μια φορά η απήχηση στον κόσμο είναι μεγάλη και πάλι όλοι γινόμαστε κοινωνοί αυτών των στίχων που νιώθουμε πως αφηγούνται πράγματα δικά μας. Το 2001, συμμετέχει στον δίσκο του Μίλτου Πασχαλίδη «Βυθισμένες άγκυρες». Το τραγούδι «Αγύριστο κεφάλι» είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα γραφής του Αλκαίου. Το 2003, στον δίσκο του ίδιου δημιουργού με τίτλο «Η μόνη μου πατρίδα είναι ο χρόνος» τα τραγούδια «Βοριάς φυσάει τα λόγια μου», «Κλίμακα μποφόρ» και «Το σαράκι του Ρεμπώ» είναι τα λόγια που μας απευθύνει ο ποιητής για να καταλάβουμε αλλά και να κατανοήσουμε όσα εκείνος θέλει να αντιληφθούμε.

Οι επόμενες δουλειές

Όμως έρχονται κι άλλες συμμετοχές σε δίσκους. Το 2006, ο Θάνος Μικρούτσικος μελοποιεί τα καινούρια ποιήματά του για τον δίσκο «Υπέροχα μονάχοι». Την επόμενη χρονιά κυκλοφορεί ο δίσκος «Οι τροβαδούροι της καρδιάς μου». Στον δίσκο αυτό αγαπημένοι ερμηνευτές θα μας συνεπάρουν, ερμηνεύοντας αποκλειστικά στίχους του Άλκη Αλκαίου. Ο Μίλτος Πασχαλίδης, ο Χρήστος Θηβαίος, ο Βαγγέλης Γερμανός, ο Νίκος Ζούδιαρης, ο Νίκος Πορτοκάλογλου, η Αρλέτα, οι Κατσιμιχαίοι, ο Σωκράτης Μάλαμας, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, ο Γιώργος Νταλάρας, ο Φίλλιπος Πλιάτσικας, ο Μπάμπης Στόκας, ο Δημήτρης Ζερβουδάκης είναι ανάμεσα στους ερμηνευτές που τον τίμησαν. «Η ‘Α εθνική» των τραγουδοποιών, όπως ο ίδιος ο Αλκαίος έχει πει. Ο ίδιος είχε μεγάλη χαρά γι’ αυτόν τον δίσκο. Γιατί όπως μας λέει ο Μίλτος Πασχαλίδης στο βιβλίο του «Αγύριστο κεφάλι, ο Άλκης Αλκαίος που γνώρισα» ο Αλκαίος ήταν πρώτα ακροατής, μετά ποιητής και στιχουργός. Αγαπούσε πολύ να ακούει τις δουλειές των καλλιτεχνών που θαύμαζε

Το 2009, άλλη μια ολοκληρωμένη στιχουργικά δουλειά του Άλκη Αλκαίου έρχεται να προστεθεί στη μουσική πραγματικότητα. Είναι ο δίσκος «Ουράνια τόξα κυνηγώ» σε μουσική κι ερμηνεία του Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Τον Μάιο του 2012 κυκλοφόρησε ο τελευταίος δίσκος του Αλκαίου με τον Μπάμπη Στόκα με τον τίτλο «Η αυλή των τρελών». Βέβαια το παρήγορο είναι πως υπάρχουν αρκετοί αδημοσίευτοι στίχοι του ποιητή. Στίχοι που πρέπει να βρουν τον δρόμο τους είτε σε ποιητική συλλογή είτε μελοποιημένοι σε κάποιον δίσκο, έτσι ώστε να τον θυμόμαστε και να τον απολαμβάνουμε για πάντα.

Ο αθόρυβος Άλκης Αλκαίος

Ο Άλκης Αλκαίος έζησε μια εθελούσια απομόνωση, έχοντας βιώσει πριν μια σκληρή ζωή. Σε διάστημα δυο ετών έχασε τρία θεμελιώδη πράγματα: την υγεία του, την μητέρα του και τον έρωτα. Προφανώς, όμως, δεν έχασε ποτέ την ανάγκη για επικοινωνία και έκφραση. Ευτυχώς για όλους εμάς. Ήταν ποιητής, πριν να γίνει στιχουργός. Κι έμεινε για πάντα ποιητής. Στους στίχους του ζούμε στιγμές δυνατές, στιγμές του ταξιδιού και της φυγής. Στιγμές που συνειδητοποιούμε πως όχι, οι αγώνες δεν δικαιώνονται πάντα, και στιγμές που δηλώνουν πως ο έρωτας είναι η αρχή και το τέλος.

Ακολουθεί βίντεο με την μοναδική τηλεοπτική συνέντευξη του ποιητή Άλκη Αλκαίου:



Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σ’ αυτό το άρθρο:

Άλκης Αλκαίος : η γραφή του όλη, Κώστας Μπαλαχούτης. Ανάκτηση από : www.ogdoo.gr (Τελευταία Σύνδεση o7/12/2020).
Άλκης Αλκαίος : “Κι αν φεύγω τίποτα δεν φεύγει από μένα”. Ανάκτηση από : www.mousikesebeeries.gr (Τελευταία Σύνδεση 08/12/2020).
Άλκης Αλκαίος .Aνάκτηση από:www.whenpoetryspeaks.blog.gr (Τελευταία Σύνδεση 07/12/2020).
Άλκης Αλκαίος (Βαγγέλης Λιάρος). Aνάκτηση από: www.Forumprevezas.gr (Τελευταία Σύνδεση 07/12/2020).
ΜΙΛΤΟΣ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ. (2017). αγύριστο κεφάλι, Ο Άλκης Αλκαίος που γνώρισα… Αθήνα: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΨΜ.

Πηγή:maxmag



Η Σφήκα: Επιλογές




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου